Con tự làm đau bản thân

Phụ huynh:
Mẹ Hệ ơi, Con tự làm đau bản thân thì phải làm sao ạ? Con em 5 tuổi, dạo gần đây mỗi lần bị la hay không được như ý là con lại tự cấu tay, đập đầu, có lúc còn nói “con ghét con”. Em sợ lắm, không biết con bị gì hay em dạy sai.

Con-tu-lam-dau-ban-than — Con tự làm đau bản thân

Mẹ Hệ:
Tâm lý của rất nhiều ba mẹ khi thấy con tự làm đau bản thân đều rất hoảng, nhưng mình cần nhìn nhận điều này dưới góc cảm xúc chứ không phải hành vi. Khi con 5 tuổi, não bộ cảm xúc rất mạnh, nhưng não lý trí (vỏ não trước trán) – phần giúp con diễn đạt bằng lời – còn yếu.

Nên khi con bị tổn thương, không được đáp ứng, hoặc cảm thấy “bị bỏ rơi”, con không biết cách nói ra nỗi buồn, mà chuyển sang hành vi làm đau bản thân để được chú ý hoặc giải tỏa cảm xúc.

Phụ huynh:
Vậy là con không cố ý hả mẹ Hệ?

Mẹ Hệ:
Đúng rồi. Con không hề cố tình làm đau để chống đối, mà là đang nói bằng hành vi rằng “con đang khổ lắm, ba mẹ ơi nhìn con với”. Thường có hai nhóm nguyên nhân chính:

Con cảm thấy thiếu kết nối – ví dụ ba mẹ bận, la mắng nhiều, ít trò chuyện bằng ánh mắt, ôm ấp, thì con chọn cách “gây chú ý bằng đau”.
Con không biết diễn đạt cảm xúc – ví dụ con buồn, giận, sợ… nhưng chưa có ngôn ngữ cảm xúc để nói, nên phải dùng hành động để “nói thay”.

Phải làm gì khi Con tự làm đau bản thân

Phụ huynh:
Vậy em phải làm sao mỗi khi con như vậy ạ? Em thường quát: “Con mà làm thế mẹ đánh đấy!”

Mẹ Hệ:
Mẹ hệ hiểu phản xạ đó – nhưng quát chỉ khiến con tổn thương thêm và lặp hành vi nhiều hơn. Khi con làm đau bản thân, việc đầu tiên là giữ bình tĩnh và đặt giới hạn an toàn: “Mẹ biết con đang rất buồn, nhưng làm đau mình là nguy hiểm. Mẹ sẽ không để con làm vậy.”

Sau đó, ôm con lại nếu con cho phép, để con cảm nhận sự an toàn. Khi con dịu xuống, hãy nói: “Con ơi, lúc nãy con buồn chuyện gì? Con nói cho mẹ nghe nhé. Mình tìm cách khác để bớt buồn mà không làm đau mình.”

Mỗi lần như vậy, em giúp con học cách gọi tên cảm xúc – ví dụ “buồn”, “giận”, “thất vọng”, “cô đơn”. Dần dần, con sẽ biết nói “mẹ ơi con giận” thay vì đập đầu.

Phụ huynh:
Vậy có cần đưa con đi khám tâm lý không mẹ Hệ?

Mẹ Hệ:
Nếu hành vi con tự làm đau bản thân xảy ra thường xuyên, mức độ mạnh hoặc kéo dài hơn 2–3 tháng, thì nên cho con gặp chuyên viên tâm lý để được đánh giá kỹ hơn. Còn nếu mới xuất hiện và tần suất không quá cao, em có thể can thiệp tại nhà bằng cách:

Tăng kết nối thân mật mỗi ngày – dành 10–15 phút “giờ đặc biệt” chỉ cho con (không điện thoại, không công việc).
Khen con khi con biết diễn đạt cảm xúc bằng lời, dù chỉ nói được một câu nhỏ như “mẹ ơi con giận”.
Dạy con cách xả cảm xúc lành mạnh – vẽ cảm xúc, nhảy, ôm gấu bông, hoặc đấm vào gối mềm khi tức.
Không dùng trừng phạt cảm xúc – tránh nói kiểu “con khóc là hư”, vì làm vậy chỉ khiến con học cách đè nén.
Cho con biết con được yêu vô điều kiện, dù con sai, con vẫn đáng được yêu. Đó là nền an toàn cảm xúc mạnh nhất để con ngừng tự làm đau mình.

Phụ huynh:
Nghe mẹ Hệ nói em thấy nhẹ hẳn… Có lẽ con em chỉ đang tìm cách được mẹ hiểu thôi.

Mẹ Hệ:
Một đứa trẻ chỉ cần được thấu hiểu và an toàn là tự nhiên hành vi cực đoan sẽ giảm. Đằng sau mỗi hành vi khó chịu như Con tự làm đau bản thân là một thông điệp cảm xúc mà con chưa biết nói ra. Và khi ba mẹ chịu lắng nghe, con sẽ không cần phải la hét hay làm đau mình nữa.